Czy zastanawiałaś/eś się kiedyś co byś zrobił/a gdybyś miał/a możliwość bycia niewidzialną/ym? O takiej sytuacji wspomina Platon w micie „Pierścień Gygesa”.
Historia działa się w VII wieku p.n.e. Gyges był początkowo prostym pasterzem w służbie króla Lidii. Pewnego dnia miał znalazł w szczelinie konia z brązu oraz ciało zmarłego nadnaturalnej wielkości człowieka, mającego na palcu złoty pierścień. Ów pierścień po nałożeniu i odpowiednim obróceniu zapewniał jego posiadaczowi niewidzialność. Gyges niecnie wykorzystał działanie cudownego klejnotu. Będąc niewidocznym, wszedł do pałacu królewskiego, zabił króla i sam został władcą uzurpatorem.
Pierścień na Twoim palcu.
Zastanów się teraz przez chwilę, co byś Ty zrobił/a gdybyś miał/a taki pierścień i możliwość bycia niewidzialnym? Z pewnością większość z nas użyłaby go do własnych (mniejszych lub większych) korzyści. Nie rzadko wiązałoby się to także ze złamaniem prawa lub obyczajów.
Sam Platon komentuje:
nie znalazłby się chyba żaden człowiek taki kryształowy, żeby wytrwał w sprawiedliwości i nie śmiałby wyciągać ręki po cudze ani go tykać, chociażby mu wolno było, i z rynku bez obawy brać, co by tylko chciał, i do domów wchodzić, i obcować z kim by mu, się podobało, i zabijać, i z więzów uwalniać, kogo by tylko zechciał. I inne rzeczy robiłby między ludźmi będąc do bogów podobnym.
Pierścień Gygesa uświadamia nam to, że władza demoralizuje.
Może odsłaniać nasze prawdziwe oblicze, którego nawet nie byliśmy świadomi. Całkowita bezkarność, jaką daje Gygesowi pierścień, przekształca pasterza, równie posłusznego i łagodnego jak jego owce, w człowieka okrutnego, spragnionego władzy i działającego bez skrupułów.
Niewidzialność, w naszej, ludzkiej świadomości jest bowiem utożsamiana z bezkarnością. Zdecydowana większość ludzi popełnia przestępstwa, nie myśląc o karze (np. w afekcie lub żądzy) albo licząc na niewykrycie sprawcy. Jeżeli nie mamy obawy kary, będziemy wykorzystywać sytuację do spełnienia naszych (często niecnych) planów.
Czy oznacza to, że wzrok innych i lęk przed karą są jedynymi prawdziwymi fundamentami naszej moralności?
Co byś zrobił, gdybyś zyskał taką bezkarną władzę. Czy nadal zachowywałbyś swoje wartości i moralność?
Zastanów się szczerze nad tymi pytaniami, nakładając na chwilę pierścień Gygesa.
Ps.
Prawdopodobnie mit o pierścieniu Gygesa był inspiracją dla autora Władcy Pierścieni. Podobieństwa między złotym pierścieniem znalezionym przez Golluma a platońską opowieścią są tak uderzające, że trudno byłoby uznać je za przypadkowe.
